Η συμβολή των Ελλήνων στην δημιουργία και εξέλιξη του κλάδου των Φυσικών επιστημών

1. Εισαγωγή
Λέγεται συχνά ότι η επιστημονική σκέψη αρχίζει από τους αρχαίους Έλληνες, βέβαια η ελληνική επιστήμη δεν ξεκίνησε εκ του μηδενός αλλά πολλά επιτεύγματα των ελλήνων συνδέονται με επιτεύγματα που έλαβαν χώρα στην Μεσοποταμία και στην Αίγυπτο.
Η επιστήμη σύμφωνα με τον M.Glagett είναι μια δραστηριότητα που αποσκοπεί στη γνώση. Οι επιστήμες που αναπτυχτήκαν στην αρχαία Ελλάδα ήταν τα μαθηματικά, η ιατρική, η φυσική. Οι Αρχαίοι Έλληνες αλλά και οι μετέπειτα Έλληνες επιστήμονες, συνέβαλαν καθοριστικά στην ανάπτυξή τους . Σε αυτή την εργασία έχω επιλέξει να αναδείξω την συμβολή των Ελλήνων στην ανάπτυξη ενός κλάδου της επιστήμης, της φυσικής.

2. Η εξέλιξη της φυσικής ως επιστήμη στην Ελλάδα

Φυσική ονομάζεται η επιστήμη που ασχολείται με τη μελέτη των φυσικών φαινομένων και την επεξήγηση τους μέσω θεωρητικών μοντέλων και μαθηματικών περιγραφών. Υπάρχει ένα ιδιαίτερα ευρύ πεδίο ερευνών με το οποίο ασχολείται η επιστήμη αυτή, από τα υποατομικά σωματίδια, ως τη δομή του σύμπαντος.
Μία τομή με το παρελθόν που έκαναν οι Αρχαίοι Έλληνες με πρώτους τους Έλληνες της Ιωνίας, τον 6ο αιώνα, ήταν η μετάβαση από τον μύθο στον λόγο. Η συνειδητή επιλογή να ερμηνεύσουν τα διάφορα φαινόμενα όχι με τις θρησκευτικές πεποιθήσεις –δοξασίες, αλλά με την ορθολογική σκέψη, έτσι ώστε για τα φυσικά φαινόμενα να επιζητούνται φυσικές ερμηνείες.
Στοχαστές πριν τον Σωκράτη, όπως ο Θαλής ο Μιλήσιος, ήταν γνωστός για τις ικανότητές του ως σοφού αλλά και ως πρακτικού αστρονόμου. Λέγεται ότι κατάφερε να προβλέψει μια έκλειψη ηλίου, το 585 π.Χ. Ασχολήθηκε με τη μορφή της γης και την κατανόηση της κίνησης.
Ο Αναξίμανδρος υπήρξε ο πρώτος φυσικός φιλόσοφος, δίνοντας μια γενική ορθολογική περιγραφή του σύμπαντος, καθώς και ένα θεωρητικό σχήμα για τη δημιουργία και την εξέλιξη του φυσικού κόσμου, την έννοια του άπειρου, «εξηγήσεις» φυσικών φαινομένων, εκδίδοντας ένα βιβλίο με τίτλο «Περί φύσεως».
0 Αναξιμένης ο Μιλήσιος ήταν αυτός που έδωσε ιδιαίτερη σημασία στην κυρίαρχη ρυθμιστική θέση, που έχει ο ήλιος, με τα άλλα ουράνια σώματα. Επίσης απέδωσε στον Ήλιο το φως της Σελήνης.
Ο Ηράκλειτος ο Εφέσιος ασχολήθηκε με τις φυσικές αλλαγές, την κίνηση.
Τον 5ο αιώνα ο Πυθαγόρας και οι άλλοι Πυθαγόρειοι ασχολήθηκαν με την αρμονία και την μαθηματικοποίηση της φυσικής αλλά και των άλλων επιστημών, δημιουργώντας και ένα σχέδιο του κόσμου με κέντρο τη γη.
Ο Εμπεδοκλής, ο Αναξαγόρας και οι στοχαστές της Ελεατικής Σχολής ασχολήθηκαν και αυτοί με τον φυσικό κόσμο παρατηρώντας τον.
Επίσης, ο Λεύκιππος και οι άλλοι ατομικοί φιλόσοφοι ασχολήθηκαν, με την ύλη, τα άτομα, κατάφεραν να ερμηνεύσουν ένα πλήθος φαινομένων, έπαιξαν πολύ σημαντικό ρόλο στην ιστορία της επιστήμης διότι προκάλεσαν το ερέθισμα για την ανάπτυξη αργότερα της σύγχρονης ατομικής θεωρίας.
Τον 4ο αιώνα σημειώνεται μια σημαντική εξέλιξη στην ιστορία της φυσικής επιστήμης και ιδιαίτερα στον χώρο της αστρονομίας, διότι για πρώτη φορά, μαθηματικοί-φυσικοί χρησιμοποίησαν μαθηματικές μεθόδους για τη μελέτη και την περιγραφή των φαινομένων και των κινήσεων των ουρανίων σωμάτων. Αναφέρω για την εποχή εκείνη τους Εύδοξο, ( ανέπτυξε την μηχανική τεχνολογία με δύο όργανα τον αστρολάβο, ναυτιλιακό όργανο και τον πόλο, μέτρηση του χρόνου), τον Κάλλιππο, τον Αριστοτέλη που ασχολήθηκαν με την φυσική.
Ακόμη και ο Πλάτωνας διατυπώνει την σημαντικότητα που έχει για την εκπαίδευση της ανθρώπινης σκέψης , η μελέτη των ουρανίων σωμάτων, αφιερώνοντας ένα βιβλίο του, τον «Τίμαιο», που αναφέρεται στην κοσμολογία και στις φυσικές επιστήμες, αλλά και σε αναφορές στα συστατικά της ύλης.
Σημαντική συμβολή στην επιστήμη της Φυσικής έχει ο Αριστοτέλης με την θεωρία του για την κίνηση, θεωρία που κυριάρχησε όσο καμιά άλλη στην ιστορία της δυτικής επιστήμης. Πρέπει να επισημάνουμε ότι ο «φυσικός κόσμος » του Αριστοτέλη κι γενικότερα , όλης της αρχαίας επιστήμης είναι τελείως διαφορετικώς από τον «κόσμο της φυσικής του Νεύτωνα. Χαρακτηριστικό γνώρισμα της επιστημονικής μεθοδολογίας του Αριστοτέλη είναι η απουσία πειραματικού έλεγχου των θεωριών του, ώστε να συμπεράνει την ανακρίβεια ορισμένων θεωριών του.
Τα ελληνιστικά χρόνια 3ος και 2ος αιώνας π.Χ. είναι μία περίοδος μεγάλης άνθισης των μαθηματικών η χρησιμοποίηση των οποίων συμβάλει στην ανάπτυξη και της επιστήμης της Φυσικής . Σπουδαίος μαθηματικός που ασχολήθηκε και με την φυσική επιστήμη, ήταν την περίοδο αυτή, ο Αρχιμήδης. Ανέπτυξε εφευρετικές μεθόδους , επεξεργάστηκε μαθηματικά μοντέλα για την περιγραφή των φυσικών φαινομένων, ενώ διακρίθηκε, ακόμη , στην επινόηση διαφόρων μηχανικών κατασκευών, η λειτουργία των οποίων στηρίζεται στην εφαρμογή φυσικών αρχών
( δημιουργία κατόπτρων, ο ατέρμων κοχλίας για τη μεταφορά νερού, το υδραυλικό ρολόι κλ.π.) . Και στην αστρονομία την ελληνιστική εποχή έχουμε ενδιαφέρουσες θεωρίες, μια ηλιοκεντρική από τον Αρίσταρχο τον Σάμιο, αλλά και από τον Ίππαρχο που μελετά την κίνηση των πλανητών. Εδώ θα πρέπει να διευκρινίσουμε ότι οι αρχαίοι Έλληνες θεωρούσαν την αστρονομία διαφορετικό αντικείμενο από τη Φυσική, διότι πίστευαν ότι η φυσική ασχολείται με τα γήινα-φυσικά φαινόμενα , ενώ η αστρονομία περισσότερο με την μελέτη των κινήσεων θεϊκών υπερφυσικών οντοτήτων. Γι αυτό και αντικείμενο της αστρονομίας ήταν η παρατήρηση και η καταγραφή αυτών ώστε να προβλέπονται οι θέσεις των ουρανίων σωμάτων.
Ένα άλλο μηχανικό αντικείμενο είναι και ο υπολογιστής των Αντικυθήρων, αστρονομικό όργανο μεγάλης ακριβείας, σύμφωνα με μελετητές τοποθετείται η κατασκευή του το 80 π.Χ., πιθανότατα στη Ρόδο.
Μετά τον 3ο αιώνα μ.Χ. στην ύστερη αρχαιότητα, διαπιστώνεται παρακμή της ελληνικής επιστήμης. Ασχολήθηκαν κυρίως με την συγγραφή των διαφόρων αρχαίων θεωριών.
Κατά την βυζαντινή περίοδο διαπιστώνεται δραστηριότητα στους τομείς των επιστημών και της φυσικής. Στην Αλεξάνδρεια έδρασε ο αστρονόμος Θέωνας που κατέγραψε τις ηλιακές εκλείψεις των ετών 365μ.Χκαι 372 μ.Χ.. Ο Φιλόπονος σχολίασε και άσκησε κριτική στα φυσικά και κοσμολογικά συγγράμματα του Αριστοτέλη, τεκμηριώνοντας τις απόψεις του, πραγματοποιώντας πειράματα, π.χ. την θεωρία του ότι ο χρόνος της πτώσης για σώματα τα οποία δεν έχουν πολύ μεγάλη διαφορά στα βάρη τους είναι σχεδόν ο ίδιος. Επίσης ξεχωριστή σημασία για την φυσική επιστήμη, έχει η κριτική που άσκησε στην θεωρία του Αριστοτέλη, περί ωθητικής δύναμης.
Ο Ήρωων ο Αλεξανδρινός μαθηματικός και φυσικός το 100 μ.Χ, εφαρμόζοντας τους φυσικούς νόμους, δημιούργησε μηχανικές κατασκευές , όπως αρμόνιο ,μουσικό όργανο που λειτουργούσε με τη πίεση του αέρα, ατμολέβητα, κ.α. .
Άλλος πολέμιος της αριστοτελικής φιλοσοφίας σχετικά και με τη φυσική ήταν ο Νικηφόρος Γρηγοράς , οποίος συνέβαλε στην ανάπτυξη των φυσικών επιστημών και της αστρονομίας.
Κυρίως η συμβολή των Βυζαντινών στους τομείς της φυσικής και της αστρονομίας είναι η διάσωση και ο σχολιασμός των έργων των αρχαίων και βέβαια η μεταφορά ορισμένων έργων στη Δύση.
Στα χρόνια της τουρκοκρατίας υπήρξαν σημαντικοί φιλόσοφοι –επιστήμονες: ο Θεόφιλος Κορυδαλλέας με ενασχόληση του με την κίνηση, τη ύλη, ενώ καθοριστικά συνέβαλε στον διαχωρισμό της φυσικής σκέψης από τη θεολογία, ο Χρύσανθος Νοταράς ασχολήθηκε επίσης με τη αστρονομία και την θεωρία του με την υπεράσπιση του γεωκεντρικού συστήματος έναντι του ηλιοκεντρικού, ο Ευγένιος Βούλγαρης ο οποίος και υπήρξε και ο πιο συστηματικός εισηγητής των δυτικών επιστημών στον ελλαδικό χώρο.
Ο Ηρακλής Μητσόπουλος (Πάτρα, 1816 - 1892), ήταν φυσικός, αρχαιολόγος, ορυκτολόγος και γεωλόγος. . Ήταν ο πρώτος που δίδαξε φυσικές επιστήμες .Θεωρείται ο πατέρας των φυσικών επιστημών στην νεότερη Ελλάδα.
Και σήμερα υπάρχουν Έλληνες Φυσικοί επιστήμονες οι οποίοι διαπρέπουν στην επιστήμη τους με διεθνείς διακρίσεις, ερευνητικές μελέτες και γενικότερα με μεγάλη συμβολή στην εξέλιξη του κλάδου των Φυσικών επιστημών, όπως: ο Δημήτριος Νανόπουλος, ο όποιος διετέλεσε ερευνητής στο Κέντρο Πυρηνικών Ερευνών Ευρώπης (CERN) στη Γενεύη της Ελβετίας και επί σειρά ετών ανήκε στο ανώτερο ερευνητικό προσωπικό του Κέντρου. Διετέλεσε ερευνητής στην Ecole Normale Superieure, Παρίσι, και στο Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ, Cambridge, των H.Π.A. Επίσης κατέχει πολλές έδρες σε διάφορα πανεπιστήμια του κόσμου.
Το κύριο ερευνητικό του έργο ανήκει στο πεδίο της σωματιδιακής φυσικής ή (φυσική υψηλών ενεργειών) και της κοσμολογίας, ενώ στα ερευνητικά του ενδιαφέροντα ανήκουν και η δημιουργία μιας ενοποιημένης θεωρίας όλων των δυνάμεων της φύσης, η θεωρία του Παντός, η υπερσυμμετρία, η υπερβαρύτητα, οι θεωρίες υπερχορδών και η βιοφυσική Το 1990 προτάθηκε από τις ΗΠΑ για το Νόμπελ Φυσικής.
Ο Παναγιώτης Βαρώτσος καθηγητής του Τμήματος Φυσικής στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας. Είναι διευθυντής του Ερευνητικού Πανεπιστημιακού Ινστιτούτου "Φυσικής του Στερεού Φλοιού της Γης" στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, Δημιουργός μαζί με άλλους επιστήμονες ενός οργάνου πρόγνωσης σεισμών, το ΒΑΝ.

3. Συμπεράσματα

Από τα παραπάνω που ανέφερα διαπιστώνουμε ότι οι Έλληνες χρησιμοποίησαν την σκέψη και τη λογική για την ερμηνεία των φαινομένων που ήταν μέρος της καθημερινότητας τους, αναπτύσσοντας επιστημονική σκέψη, δημιουργώντας επιστήμες μεταξύ των οποίων και την επιστήμη της φυσικής, Παράλληλα έδειξαν τον δρόμο και σε άλλους επιστήμονες για την ανάπτυξη των επιστημών .Έτσι από την αρχαιότητα, αλλά μέχρι και σήμερα Έλληνες Φυσικοί επιστήμονες έχουν συμβάλει καθοριστικά στην ανάπτυξη της Φυσικής και την εξέλιξή της.



4.Βιβλιογραφία
1. Γ. Χριστιανίδης κ.α., Ελληνική Φιλοσοφία και Επιστήμη, Από την Αρχαιότητα ως τον 20 αιώνα, Πάτρα 2000.
2.Χ.Λάζος, Μηχανική και Τεχνολογία στην Αρχαία Ελλάδα, Αθήνα 1993.
3.Βικιπαίδεια









Μάιρα Ξηρού